Frits Rijnenberg omringd door liefde

Omringd door liefde
Frits Rijnenberg was begin deze eeuw de drijvende kracht achter de totstandkoming van Lieflijk Indië, een woongroep voor Indische Nederlanders in Haarlem. Nu beleeft hij daar zelf zijn oude dag en blikt hij terug op zijn leven. Portret van een man die alles moest achterlaten maar zich omringd weet door liefde.

Eén van de levensmotto's van Frits Rijnenberg is: Accepteer de situatie, het kan altijd slechter. "Ik heb hulp gekregen van boven, en veel geluk gehad." Maar altijd was er zijn tomeloze wilskracht als basis.

Bijna dagelijks passeert de verslaggever het appartementencomplex Lieflijk Indië aan de Vilniusstraat in Europawijk. Via bewoner en oud-klasgenoot Jeffrey Rijnenberg vernam hij dat zijn vader Frits Rijnenberg een van degenen was die zich sinds begin van deze eeuw hard heeft gemaakt voor de bouw van dit kleinschalige appartementencomplex, een woongroep voor Indische Nederlanders die daar een 'plezierige oude dag' kunnen beleven.

Samensmelting
Al direct vertelt hij over de appartementen: "Uiteindelijk zullen hier mensen komen te wonen met blauwe ogen. De indo is een uitstervend ras. Het is een samensmelting van allerlei volken. Wij hebben de Nederlandse nationaliteit, dat blijkt ook uit onze achternaam."

Frits Rijnenberg steekt een sigaretje op en geeft een rondleiding door de tuin. In de tuin een Balinees tuinhuisje. Daarnaast palmbomen, die de kou in het Nederlandse klimaat kunnen weerstaan. En het monument, een brok graniet: 'als eerbetoon en ter herinnering aan al onze dierbaren die in ons Indië zijn achtergebleven'.

Het is een sober gedenkteken in een materiaal dat onverwoestbaarheid symboliseert. Ook is er een gezellig terras met wajangpoppen ter decoratie, waar de fotograaf niet weg mag alvórens hij een Indisch pasteitje heeft verorberd. Binnen in de gemeenschappelijke conversatieruimte is het de bedoeling dat geestverwanten elkaar kunnen ontmoeten. Momenteel coronaproof, benadrukt Rijnenberg. Alles volgens de regels. De aanwezige boekenverzameling is de grootste Indische bibliotheek in de regio. Er kan in de ruimte worden gedanst en gekaart, en er worden gezamenlijk gerechten uit de Indische keuken gegeten.

Veel animo
Het complex is gebouwd in opdracht van wooncorporatie Pré Wonen, op initiatief van de Stichting Indische Ouderenraad Haarlem (SIOH). De appartementen worden gehuurd door leden van de SIOH, zowel stellen als alleenstaanden. Er is een wachtlijst, de animo is groot.
Rijnenberg legt uit: "Het leven in vrijheid en vrede zoals tieners dat nu beleven - ook al is de situatie momenteel moeilijk vanwege de coronapandemie - had ik nooit gekend. Er was altijd angst, armoede, bitterheid, beproevingen. Leven tijdens oorlog, bezetting, vrijheidsstrijd, dekolonisatie zorgde voor veel trauma's maar aan de overlevenden van mijn generatie zie je van buiten niet dat ze getraumatiseerd zijn."

Onze roots
"Die tieners van toen zijn inmiddels senioren geworden. Ze wonen overal verspreid in Nederland. We kwamen elkaar tegen op reünies, met name in de danscultuur. We missen toch iets, klonk het. We missen onze roots, de leefstijl van toen. Maar: je kan niet teruggaan. Het is een ander land geworden. Dan halen we Nederlands- Indië naar hier. Met daarbij een ambiance, een woonvorm om plezierig oud te worden, waar je zelfstandig kunt blijven wonen. Dat heeft geleid tot Lieflijk Indië." Rijnenberg kreeg de taak om als vertegenwoordiger de kar te trekken. Hij stelde een team samen, hield brainstormsessies en ging naar de politiek en legde contacten met de woningbouwcorporatie. Zijn jarenlange ervaring als technisch ingenieur bij een reeks van internationale bedrijven kwam hem daarbij van goed van pas. Immers, Rijnenberg’s filosofie is: 'voor elk probleem is een oplossing'. "Ik weet misschien niet alles, maar ik kan goed lezen. Ik weet waar het staat", zegt hij er over. Ook na zijn pensionering werd hem gevraagd problemen bij bedrijven te komen oplossen.

Frits Rijnenberg werd in 1931 geboren in Batavia, de toenmalige hoofdstad van West-Java. De namen voor deze stad zijn achtereenvolgens Sunda Kelapa (397- 1527), gevolgd door Jayakarta (1527-1619), Batavia (1619-1942) en Djakarta (1942-1972). In de 17e eeuw werd de handelsplaats door vertegenwoordigers van de VOC de naam Batavia gegeven, nu kennen we de stad als Jakarta.

Buitenzorg
Toen hij zo'n vijf jaar oud was verhuisde het gezin Rijnenberg naar de rustige residentiestad Buitenzorg, zo'n vijftig kilometer onder Batavia. Hij herinnert zich nog goed hoe hij als jochie - in 1937 - een oranje strik op zijn hemd kreeg opgespeld. Vanwege het huwelijk van prinses Juliana en prins Bernhard.

De roodwitblauwe vlag en oranje wimpel werd overal uitgehangen. Straten werden versierd; schoolkinderen zongen zo goed als het ging het Wilhelmus, al kenden ze de woorden niet. De aanhoudende regens in Buitenzorg zorgden voor vreugde bij de kinderen, die de dikke druppels op het naakte lijf als heerlijk ervoeren. "Spelletjes als knikkeren en vliegeren deden we ook. Meestal in de tijd dat mijn vader een middagdutje deed. Eigenlijk was ook ik verplicht te rusten, maar dan sloop ik stiekem weg uit het huis om te gaan spelen met mijn vrienden. Tegen vieren kwam ik dan weer terug en zat op de veranda quasi-slaperig voor me uit te staren, zodat hij niets merkte van mijn escapades."

Bezettingstijd
Door de Japanse bezettingstijd raakten de kinderen van destijds vroeg volwassen. Als veertienjarige kwam Frits terecht in een klas met meisjes. Daar ontmoette hij het 'mooiste meisje van de klas', Rita. Hij werd tot over z'n oren verliefd op haar. Zijn vurige wens kreeg gestalte: 'Rita wordt de moeder van mijn kinderen', ook al duurde het een tijdje eer zij zich gewonnen gaf. Rita (inmiddels overleden) werd zijn inspirator en rots in de branding in woelige tijden, en wist scherpe randjes glad te strijken. "Een heel lieve moeder"', zegt zoon Jeffrey. "Vrienden van me zeiden regelmatig: kom we gaan naar jouw huis, bij jouw moeder hebben we het leuk. Mijn moeder was de spil op elk feest."

Sukarno
Eind '62 besloot het jonge, achtkoppige gezin het Indonesië van Sukarno te verlaten en koers te zetten richting Nederland. De pas met mooie nieuwe spulletjes ingerichte woning werd met pijn in het hart verlaten.
Een zogeheten 'exit permit' herinnert er aan, een halfvergaan A4-tje vol stempels, zegels en handtekeningen. Aankomst op Schiphol, met de bus naar het Centraal Opvangcentrum Bennekom. Opvang in een gebouwencomplex. De barre winter van 1963. Het verblijf in Bennekom duurde een aantal weken. Vervolgens werd een pension in Haarlem betrokken.

In een flatwoning in de Johannes Wierstraat in Boerhaavewijk vond het jonge gezin uiteindelijk de broodnodige rust. Maar omdat Rijnenberg zich voorgenomen had 'de wereld te zien' werd hij later nog regelmatig door zijn werkgevers uitgezonden naar verre landen.

Wilskracht
Zijn wilskracht en vertrouwen hebben hem er altijd doorheen gesleept, legt hij uit. Ook toen hij in 1980 door ziekte werd geveld, verlamd raakte en de dood al in de ogen keek. "Ja, ik heb in mijn leven regelmatig hulp gehad van 'boven'. Ik was simpelweg nog niet klaar om het tijdelijke te verruilen met het eeuwige."

Omringd door Liefde
Dochter Cherie is bestuurslid van de Stichting Indische Ouderenraad Haarlem. Voorlopig is Frits Rijnenberg niet kapot te krijgen. Hoe dat kan? "Omdat ik nog steeds omringd ben door liefde. Van mijn nog levende kinderen, en mijn kleinkinderen. En de mensen hier in het complex. Ik kijk terug op een prachtig leven. Ik ben overal in de wereld geweest."

Bron: Lips, P (2020). Voorvechter Lieflijk Indië blikt terug. Haarlems Dagblad